Najlepsze zabawki dla dzieci z autyzmem

Pojęcie „autyzm” pochodzi od greckiego słowa „autos”, które oznacza po prostu „sam”. Już samo to wiele mówi o specyfice zaburzeń autystycznych. Dzieci dotknięte autyzmem żyją zatem w swoim indywidualnym świecie, w wielu aspektach zupełnie odrębnym od otaczającej je rzeczywistości. Dlatego komunikowanie się z ową rzeczywistością stanowi dla takiego malucha nie lada wyzwanie.

„Coraz częściej mówi się o tym, że autyzm to zaburzenie neurorozwojowe, na które się nie choruje, a które się po prostu ma.”

Pierwsze objawy autyzmu mogą pojawić się już w wieku niemowlęcym. Symptomy, które powinny zaniepokoić rodzica to m. in.: brak nawiązywania kontaktu wzrokowego z matką; nadwrażliwość na ciche, ledwo dostrzegalne dźwięki przy jednoczesnym braku wrażliwości na dźwięki głośne. Zasadniczo zaburzenia ze spektrum autyzmu diagnozuje się u dzieci po 3. roku życia.

Podstawowe objawy możemy zaobserwować w zakresie komunikacji, interakcji społecznych oraz tzw. specyficznych, stereotypowych zachowań.

Komunikacja:

- opóźnienie rozwoju mowy;

- stałe powtarzanie tych samych słów bądź zdań;

- niemożność wyrażenia swoich potrzeb;

- wypowiedzi niezgodne z regułami gramatyki (dzieci autystyczne często mówią o sobie w trzeciej osobie);

- wypowiedzi w tonie negatywnym;

- deficyty w zakresie umiejętności odczytywania jak i przekazywania sygnałów niewerbalnych.

Interakcje społeczne:

- problemy podczas inicjowania kontaktu, zawierania nowych znajomości;

- trudności w wyrażaniu uczuć oraz generalnie w rozmowie o uczuciach;

- dziecko z autyzmem ma trudności we wcielaniu się w konkretną rolę podczas zabawy, często preferuje jedną zabawkę i bawi się nią cały czas w ten sam sposób;

- pozorna obojętność na kontakty z otoczeniem.

Specyficzne, stereotypowe zachowania:

- sztywność zachowań – dziecko ze spektrum autyzmu ponad wszystko ceni codzienną rutynę. Każde odstępstwo od wcześniej przyjętej reguły może powodować duży opór, a nawet zachowania agresywne;

- duże zainteresowanie przedmiotami zazwyczaj nie budzącymi ciekawości u innych dzieci, np. włączniki światła, bęben pralki;

- obsesyjne układanie poszczególnych przedmiotów w tej samej kolejności;

- wielokrotne powtarzanie określonych ruchów, np. kręcenie się wokół własnej osi;

- nadmierne zainteresowanie jedną dziedziną wiedzy, np. matematyka, muzyka.

Światowy Dzień Świadomości Autyzmu ma kolor niebieski, a obchodzimy go drugiego kwietnia. Każde dziecko, również to z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, uczy się i poznaje świat poprzez zabawę. Każdy maluch ma również swój indywidualny gust co do konkretnych przedmiotów, czy aktywności, dlatego zawsze powinniśmy te preferencje uwzględnić, organizując dziecku czas.

Zabawa pomaga dziecku rozwijać zdolności motoryczne (zarówno duże, jak i małe), językowe oraz w zakresie komunikowania się z otoczeniem. Pozytywnie wpływa także na myślenie strategiczne oraz umiejętność rozwiązywania problemów, jak również pomaga rozwinąć prawidłowe społeczne interakcje. Zaburzenia ze spektrum autyzmu charakteryzują się przede wszystkim trudnościami w rozwijaniu przez dziecko wyżej wymienionych umiejętności, jednak istnieje wiele sprawdzonych sposobów na to, aby skutecznie wspomóc nasze dziecko na tej szczególnie trudnej dla niego drodze.

W jaki sposób zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą utrudniać zabawę

Dzieci autystyczne, podobnie jak wszystkie inne, potrafią czerpać radość z zabawy. Mogą jednakże napotykać pewne trudności, gdyż autyzm zaburza zarówno umiejętności socjalne, jak i komunikacyjne. Główne problemy, jakie dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu przejawiają podczas zabawy to między innymi:

- naśladowanie prostych czynności;

- rozpoznawanie otoczenia;

- dzielenie uwagi z otoczeniem;

- wyobrażenie o tym, co inni ludzie mogą czuć bądź myśleć;

- interakcje z otoczeniem;

- czekanie na swoją kolej;

- nadwrażliwość bądź brak reakcji na bodźce zewnętrzne.

Deficyty w zakresie powyższych umiejętności można zrekompensować poprzez dostarczenie dziecku zabawek i aktywności, które rozbudzą jego zainteresowania i pozwolą skupić uwagę na dłużej. Pamiętając, że każdy malec ma swoje odrębne preferencje, nie należy dziecka do niczego przymuszać, lecz zaakceptować przedmiot i aktywność, które w danej chwili je zaciekawiły. Nie szkodzi, że pociecha preferuje tylko kilka zabawek, albo nawet jedną w danym momencie. Na jej bazie można zorganizować aktywności rozwijające zarówno umiejętności socjalne, jak i komunikacyjne. Także wspólna zabawa z dzieckiem jest bardzo istotnym elementem dla poprawy jego późniejszych interakcji z otoczeniem.

10 rodzajów najlepszych zabawek dla dzieci dotkniętych zaburzeniami ze spektrum autyzmu, które skutecznie wspomogą poszczególne etapy jego rozwoju

• Zabawki wspomagające trening umiejętności społecznych:

1. Książki i ścieżki dźwiękowe - przedstawiające różne emocje (smutek, radość, strach, odraza, itp.), publikacje nt. dobrego wychowania, zawierające np. zwroty grzecznościowe.
2. Różne gry karciane i planszowe, klocki, piłki - wymagające interakcji i współdziałania z innymi osobami, które to nie tylko uczą odgadywania i rozumienia uczuć oraz emocji, lecz także trenują pamięć, poszerzają wiedzę, ćwiczą umiejętności matematyczne, a także logiczne rozumowanie.
3. Maskotki, domki oraz przeróżne akcesoria imitujące przyrządy codziennego użytku – ułatwiają naśladowanie dorosłych i zabawy w tzw. dorosłe życie, a tym samym stanowią rewelacyjny trening umiejętności społecznych.

• Zabawki wspomagające rozwój mowy:

1. Puzzle, układanki i kolorowanki – to nie tylko odpowiednie dopasowywanie poszczególnych elementów, lecz także opowiadanie konkretnej historii, która krok po kroku powstaje. Kolorowanki odstresowują i rozwijają kreatywność naszego malucha. Dzięki tego rodzaju aktywnościom dziecko ćwiczy motorykę małą.
2. Obrazki i figurki imitujące zwierzęta oraz poszczególne przedmioty – doskonałe do przeróżnych ćwiczeń artykulacyjnych, np.: „piesek robi hau”.

• Zabawki wspomagające rozwój ruchowy:

1. Wszelkiego rodzaju huśtawki, trampoliny, wirujące stożki, rowerki, hulajnogi oraz równoważnie – które świetnie stymulują układ przedsionkowy, uzmysławiający ruch oraz sygnalizujący, kiedy ciało odchyla się od pionu. Szczególnie istotne u dzieci autystycznych, często mających problemy z równowagą i koordynacją.

• Zabawki sensoryczne pobudzające poszczególne zmysły:

1. Wzrok – podświetlane stoliki (można przezroczyste pudełko wypełnić np. lampkami choinkowymi), butelki sensoryczne (przezroczystą butelkę wypełniamy kolorowym piaskiem, kamyczkami, błyskotkami, itp.).
2. Słuch – wszelkie instrumenty muzyczne, np.: flety, dzwonki, bębenki, a także misy / butelki wypełnione kaszami, ryżem, makaronem, grochem, czy fasolą.
3. Dotyk – piłki z wypustkami różnej wielkości, wszelkiego rodzaju masy, gniotki i „glutki”, przedmioty do ściskania (np. piłka – mózg, przyssawki pipSquigz – idealne również jako gryzaki), maty z różnymi fakturami, książeczki uszyte z różnych materiałów o różnorodnych kolorach i fakturach.
4. Smak oraz węch – zabawy jadalnymi masami (np. kisielem lub galaretką), wąchanie przypraw, bądź olejków zapachowych.

Dzieci autystyczne nie lubią pobudzania wszystkich zmysłów naraz, dlatego powinno się unikać zabawek, które mają jednocześnie intensywne kolory, różnorakie faktury, a dodatkowo po dotknięciu grają i świecą.